‘Op de kaart gezet’ is een project over de historie van bijzondere plaatsen en gebouwen. Die zijn gemarkeerd met een bord waarop een kleine toelichting staat. Hieronder vind je alle borden en is wat extra informatie toegevoegd.
Hobrederweg 1a, 1464 LH Westbeemster
Wilhelmina was één van de negen dagkaasfabriekjes in de polder, opgericht aan het begin van de 20ste eeuw. O.a. door personeelsgebrek werd in Noord-Holland het kaasmaken van de boerderij naar deze fabriekjes verplaatst. De boeren zetten de avondmelk thuis te romen en leverden de volgende morgen de morgenmelk en de op de boerderij afgeroomde avondmelk bij de fabriek af. Daar werd er kaas van gemaakt. De boter werd dus nog op de boerderij gemaakt.
De andere dagkaasfabrieken waren:
De Hoop (de eerste fabriek), De Wilhelmina, De Unie, De Vlijt, De Eendracht, De Bamestra, De Toekomst, De Volharding en Arcadia.
Rond 1930 ontstonden de ‘zoetfabrieken’, hier werd uitsluitend de volle melk aangeleverd. De dagkaasfabriekjes verdwenen, schakelden om of gingen samenwerken.
Kaasmaken, een wetenschap. Bron: 400 jaar Beemster 1612-2012, hoofdstuk 4 door Kees van der Wiel.
Hobrederweg 26, 1462 LK Middenbeemster
Voorheen heette deze boerderij de Alidahoeve.
Dubbele stolp of langhuisstolp uit de 17e of 18e eeuw. Kenmerkend voorbeeld van de Noord-Hollandse ontwikkeling in de Friese huisgroep met stalgedeelte onder een hoog, rieten schilddak en voorend onder zadeldak. Opgetrokken van hout op een bakstenen voet. Kenmerkend is de witte plint rond het huis. In de voorgevel vensters met zesruitsschuiframen. Schuur onder zadeldak achter de stal.
Jisperweg 29, 1464 NE Westbeemster
Boschrijk is een boerenhofstede gebouwd in het midden van de 19e eeuw door een graanhandelaar uit De Rijp. Opmerkelijk is de Zuid-Hollandse stal, d.w.z. de koeien stonden niet met de kop naar de buitenmuur maar naar het midden waar de voergang was. De stal bevatte dan twee rijen koeien. Opvallend is het lofwerk wat in die bouwperiode een teken van welstand was.
Extra informatie
De boerderij is heeft een villa-achtig voorhuis met een eenvoudige stal tegen de achterzijde en is ten dele onderkelderd. Het voorhuis is gebouwd op rechthoekig grondplan en bestaat uit twee bouwlagen onder samengestelde kap met flauwe dakhellingen en ruime overstekken. De kap bestaat uit een schilddak met aan voorkant en beide zijkanten een haaks hierop geplaatst zadeldak, waardoor het voorhuis aan genoemde zijden een centrale topgevel heeft. De windveren van de overstekende zadeldaken en de gootlijsten zijn rijk gesneden. De windveren komen samen in gesneden makelaars. De kap heeft op beide nokpunten een vierkante schoorsteen in rode baksteen en is bedekt met zwarte kruispannen.
Het muurwerk is witgepleisterd en voorzien van schijnvoegen. De vensters hebben afgeronde en gedecoreerde omlijstingen.
Jisperweg 53a, 1464 NG Westbeemster
Het klooster is in het begin van de twintigste eeuw gebouwd naast de bestaande kerk en pastorie die in 1879 gebouwd zijn. Voor 1879 werd er in schuilkerken gepredikt. Er waren destijds vier van deze schuilkerken in de Beemster. Eén van de taken van de nonnen was lesgeven aan de school met klassen waarin zowel meisjes als jongens zaten! De school was in eerste instantie ook in het kloostergebouw gevestigd. De voorgevel is nog in originele staat, alsmede een deel van de vertrekken, zoals de droogzolder. Boven de hoofdingang in het middenrisaliet zit een jugendstiltegeltableau (firma ‘De Porceleyne Fles’) met een voorstelling van de H. Maagd.
Het klooster is gebouwd op voorspraak van de nonnen. De pastoor had hen de oude schuilkerk (thans de Kerckhaen) toebedacht maar dat werd door de zusters resoluut afgewezen. De geschiedenis van het klooster en de school kun je lezen in ‘Een Roomsche enclave’ de geschiedenis van de Lourdesschool. (ISBN 9789081606516)
De op het L-vormig grondplan opgetrokken KLOOSTER met SCHOOL, waarvan de korte poot van de L het voormalige klooster bevat en de lange poot de school. Het bouwvolume bevat twee bouwlagen onder samengestelde kap met rode tuiles du Nord. Boven het klooster – met voormalige kapel op de verdieping – bevindt zich een dakruiter met houten klokkenstoel. De dakruiter heeft een achthoekige spits met lei in Maasdekking. Het muurwerk met uitgemetselde plint is gepleisterd. Gepleisterd is ook de zich voornamelijk aan de voorzijde bevindende cordonlijst ter hoogte van de verdiepingvloer. Ontlastingsbogen en strekken zijn in rode verblendsteen. De architectuur valt onder Expressionisme/Amsterdamse School. Architect Sante, S.B. van (Zaandam)
Jisperweg 55, 1464 NG Westbeemster
Rooms-katholieke KERK, gewijd aan Johannes de Doper en is gebouwd in 1878-1879 naar een ontwerp van H. Bijvoets in Neo-gotische trant. De gotiek was van oorsprong een katholieke bouwstijl.
PASTORIE, gebouwd rond 1880, is waarschijnlijk ook een ontwerp van H. Bijvoets. De pastorie is door middel van een eenlaags-tusseneind verbonden met de zuidwestzijde van de kerk. De pastorie is gebouwd in eclectische bouwtrant met neo-gotische elementen. Een voortuin scheidt de pastorie van de Jisperweg. Meer informatie
Jisperweg 142, 1464 NL Westbeemster
Dit huis is een voormalig schoolgebouw uit 1623. Er waren meerdere kleine schooltjes behorend bij een zogenaamd buurtje. Dit was nodig omdat de scholen in het natte seizoen moeilijk bereikbaar waren. Tot 1860 werd hier les gegeven, daarna kwam een nieuw schoolgebouw met een huis voor de bovenmeester aan de overzijde. Het schooltje werd omgebouwd tot een kruidenierszaakje.
Nu is het een pittoresk woonhuis met een fraai aangelegde tuin. Bij ‘Die Langs Huis’ ligt op 5000m2 een Arboretum – botanische tuin. Nieuwsgierig geworden? Neem een kijkje op de website.
Leeghwaterstraat 9, 1462 JD Middenbeemster
In 1917 was er ook in de Beemster duidelijk behoefte aan een postkantoor in het dorp. Door Jaap Molenaar architect MBVA uit Amsterdam werd een kloek gebouw ontworpen. De stijlperiode kan worden aangemerkt als die van de Amsterdams School 1910 – 1940: expressionisme, baksteen en versieringen.
Na enkele jaren als postkantoor in de Leeghwaterstraat te hebben gefungeerd werd het gebouw in 1923 als gemeentesecretarie ingericht. De tekst boven de brievenbus werd van ‘brievenbus’ veranderd in ‘gemeente-secretarie’ wat er nog steeds staat. Alle voorzieningen waren in dit gebouw behalve een raadzaal. De raadsvergaderingen werden tot het vertrek naar het nieuwe gemeentehuis in de bovenzaal van Het Heerenhuis gehouden.
Tot 1 juli 1993 was het gemeentesecretarie, toen verhuisde de secretarie naar het nieuwe gemeentehuis aan de Rijn Middelburgstraat. Een moderne stolp, passend in het landschap naar een ontwerp van de Beemster architect Cornelis de Jong.
Dit gebouw is nu kantoor en woonhuis.
Leeghwaterstraat 26, 1462 JE Middenbeemster
Op 18 januari 1922 werd onder toeziend oog van burgemeester Jan Koopman (1905-1923) de eerste steen gelegd van de M.U.L.O.-school in Midden-Beemster. De school heeft altijd een belangrijke plaats ingenomen in het voortgezet onderwijs in de regio. De architect van dit gebouw was evenals het post-en telegraafkantoor Jaap Molenaar.
In de periode 1932-1939 was Binne Sytstra hier leraar. Hij is de tekstdichter van het Beemsterlied. Een bekende leerling van deze school was o.a. Jos Brink die in de Zuidoostbeemster woonde.
De ULO school werd niet alleen door leerlingen uit de Beemster bezocht. Ze kwamen van heinde en ver: Purmerend, De Rijp, Kwadijk, zelfs uit Den Ilp en Ilpendam
Natuurlijk was er wel de HBS in Purmerend, maar de afstand en de sociale stap om naar deze school te gaan, werden als een drempel ervaren.
De Witte MAVO zoals hij later werd genoemd, is in augustus 1994 gesloten. Voor het voortgezet onderwijs moest men toen naar Purmerend en omgeving.
Tegenwoordig wonen en werken hier enkele Beemster kunstenaars in Leeghwaterateliers 26. Er hebben natuurlijk enkele verbouwingen plaatsgevonden, maar het trappenhuis met de groen stenen decoratie is er nog steeds.
Middenweg 34, 1463 HC Noordbeemster
De hoeve Leeghwater heeft een woonhuis in Nieuw Historiserende stijl (1912) en een laat-19de-eeuwse schuur met uitgebouwde koestal. Het was een langhuisstolp, een lang voorhuis met daar aan een vierkant gebouwd. Dit type boerderij is een voorloper van de latere stolpboerderij die alleen uit een vierkant bestaat.
In 1912 is de stolp gesloopt en in de huidige vorm opgebouwd: een langhuisstolp met een voorhuis.
Middenweg 48, 1463 HC Noordbeemster
Gebouwd in 1752 als een van de vele platteland schooltjes in de Beemster met waarschijnlijk twee lokalen.
Reorganisatie van het onderwijs in 1929 betekende het einde van dit schooltje. Aan de overkant (nr. 49) werd een nieuwe school met woning voor de hoofdonderwijzer gebouwd. Per 1 augustus 2013 is de school aan de overkant, openbare basisschool de Bonte Klaver gesloten.
Het schooltje werd een café annex kruidenierszaak.
Als cafe was het daarna jarenlang een graag bezochte uitspanning voor de plaatselijke bevolking. Maar ook voor vele reizigers naar Purmerend, Alkmaar of Hoorn was het een geliefde pleisterplaats. Ook nu nog is het een geweldige plek van rust en vooral lekker eten
Middenweg 57, 1462 HD Middenbeemster
Op deze plek stond één van de oudste boerderijen van de Beemster en heette ‘Pijlenburg’. Een oude gevelsteen in het woonhuis vermeld het bouwjaar 1629. In 1947 is deze boerderij verbrand. Bekend was de Heerenkamer in de boerderij. Zo’n kamer had geen stookgelegenheid en de landeigenaar kwam hier uitsluitend in de zomer wonen. Dit gebeurde bij vele boerderijen in de Beemster.
Het is winter 1947, het vriest hard en de kachel staat lekker aan en dan breekt er op Pijlenburg een schoorsteenbrand uit. De brand breidt zich snel uit en als de brandweer komt staan het huis en het hooi al in lichterlaaie. Het rieten dak vat kort daarna ook vlam. Er staat een keiharde oostenwind en het vriest 15 graden. De sloten waar ze bluswater uit willen halen zijn bevroren en er worden bijten gehakt. Het is een race tegen de klok die ze niet winnen en de boerderij gaat helemaal verloren. De volgende dag ziet de plaats er uit als een ijspaleis.
Bron: Brandweer Beemster
Middenweg 70, 1462 HD Middenbeemster
Een enkele stolpboerderij, gebouwd vroeg in de 18e eeuw. De stenen topgevel heeft een zgn. wolfsend. Dat is het afgeschuinde gedeelte van de kopse kanten van het dak van de boerderij, aan het einde van de nok.
Verbrand op 21 juli 1932 mogelijk ten gevolge van hooibroei. De naam geeft aan dat zich hier het geografisch midden van de Beemster bevindt.
De brand is waarschijnlijk door hooibroei ontstaan. De knecht, die ’s avonds laat thuis kwam, ontdekte de brand en waarschuwde de familie. Toen de brandweer arriveerde stond de hele boerderij al in lichterlaaie. De boerderij brandde geheel af, alleen de schuur en een hooiklamp bleven behouden. Twee weken later begon men met de herbouw van de boerderij.
Bron: Brandweer Beemster
Middenweg 86, 1462 HE Middenbeemster
Op 1 oktober 1784 werd de eerste steen gelegd, waarvan de gedenksteen in de voorgevel met de volgende tekst:
Op Hoop Van Godes Dierbre Zegen
Van Zijn Bescherming Liefden Trouw
Soo Heb Ik Aan Dit Kerkgebouw
Den Allereersten Steen Gelegen
Den 1 October 1784
David Gerrisz. Beets
De kerk en de kosterij zitten onder één dak. Volgens de doopsgezinde traditie staan de stoelen voor de vrouwen (zusters) in het midden en daar omheen de banken voor de mannen (broeders). De kerk heeft nog een orgel van de Amsterdamse orgelbouwer Pieter Flaes. Een van de nog drie handgepompte orgels in Nederland. Voor het bespelen van het orgel zijn twee personen nodig: een die voor het luchtpompen zorgt zodat de ander kan spelen.
In de 19e eeuw is de broer van Multatuli (Eduard Douwes Dekker) ds. P. Douwes Dekker predikant in de Vermaning geweest. Het interieur is sober. Het gebouw (schuilkerk) werd tot 2024 als doopsgezinde kerk gebruikt.
De totale kosten voor de bouw bedroegen zeven duizend zes honderd vier en veertig gulden en twintig cent. De gelden voor de bouw van de kerk werden verkregen door de verkoop van het oude kerkgebouw in Oosthuizen, collectes onder gemeenteleden. En van erfenissen zoals die van de weduwe Maartje Doets en een Lutherse kleermaker wiens klantenkring uit voornamelijk doopsgezinden had bestaan.
Sinds 2024 werkt de Doopsgezinde Gemeente in Beemster nu samen met de PKN, met haar prachtige Keyserkerk in Middenbeemster.
Sinds 2021 heeft de doopsgezinde Vermaning heeft zijn hoofdfunctie als kerk grotendeels verloren. Er volgde een verbouwing en herbestemming van de bijgebouwen. De voormalige kerkruimte is een multifunctioneel gebouw voor sociaal culturele activiteiten.
Het gebouw is een monument.
Middenweg 103, 1462 HG Middenbeemster
De gevelsteen met de afbeelding van een kasteel naast de zijdeur geeft het bouwjaar 1629. De boerderij heeft een opkamer. Onder de opkamer is een melkkelder waarin kaas werd gemaakt. De aparte wagenschuur heeft destijds als katholieke schuilkerk gefungeerd.
De originele brug is met de aanleg van het fietspad helaas verdwenen.
De boerderij is een monument.
Middenweg 148, 1462 HL Middenbeemster
Drie jaar na de drooglegging in 1612 stelde het polderbestuur, toentertijd grotendeels bestaande uit vooraanstaande Amsterdammers, de bouwmeester Hendrick de Keyser aan om een kerk voor de Beemster te ontwerpen. Er werd gekozen voor een nieuwe bouwvorm, een rechthoekige zaalkerk in Renaissancestijl met een ranke toren die tevens dienst kon doen als uitkijkpost bij (brand)gevaar.
In 1618 werd met de bouw van de kerk in Middenbeemster begonnen, in het zuid-oost kwadrant van de kruising tussen Middenweg en Rijperweg. Nadat de toren in 1621 was voltooid kon de kerk op 30 juli 1623 worden ingewijd. In 1625 werden aan weerszijden van de toren twee kamers gebouwd, de huidige consistoriekamer en de stovenkamer. Dit werd gedaan nadat eerst herstellingswerkzaamheden waren uitgevoerd omdat de toren van de kerk al begon af te wijken. .
De kerk in Middenbeemster is één van de vroegste voorbeelden van protestantse kerkbouw in Holland volgens traditioneel lengtepatroon. De behandeling van de toren, de westgevel en de puntgevel die aan de oostzijde het zadeldak afsluit, is kenmerkend voor Hendrick de Keyser . In 1661-1662 werd de toren naar ontwerp van Pieter Post verhoogd, met als uitvoerder Arent Heemskerk. Daarbij werd de huidige situatie bereikt.
De oude uit 1621 daterende torenklok namen de Duitsers in de WOII in beslag en deze is nooit meer teruggezien. Een nieuwe klok werd in 1948 in gebruik genomen. Het batig saldo van de gaarkeuken in de oorlog werd o.a.voor de aanschaf aangewend.
De Duitser maakte van de klok die ik vervang een oorlogswapen. Doch Beemster heeft na vijands val uit oorlogskost mijn spijs geschapen.
Middenweg 171, 1462 HJ Middenbeemster
Het smederijpandje werd in 1676 op het marktplein in de Middenbeemster gebouwd. De travaille dateert uit 1744. De smederij werd gebruikt voor het maken en repareren van werktuigen, maar er werd siersmeedwerk afgeleverd zoals poorten en hekwerk. Lange werkstukken werden door een luik naar buiten gestoken. Het luik bevond zich op een strategische plek zodat het te smeden deel in het vuur kon liggen. Ook was er een luikje naar de woonkamer met alle gevolgen van dien.
Het huidige museum draagt ook haar naam. Tot 1880 heeft het gebouw dienst gedaan als pastorie. Een bekende bewoonsters is de schrijfster Betje Wolff geweest. Zij woonde hier gedurende haar huwelijk met ds. Adrianus Wolff (1959-1777). Betje, geboren in Vlissingen is uitgehuwelijkt aan de dertig jaar oudere weduwnaar. Tijdens haar huwelijk trok zij zich graag terug op ‘Kipperust’, een kamertje aan de achterzijde van de pastorie waar zij schrijft: gedichten, artikelen en vertalingen. Een sprankelende vrouw met een onafhankelijke geest en met een vooruitziende blik.
Haar bekendste werk is zeker de roman Sara Burgerhart.
Deze boerderij is een fraai voorbeeld van een oude stolpboerderij daterend uit 1683. De boerderij is destijds gebouwd in opdracht van de burgemeester van Jisp. Als zelfstandige gemeente had Jisp een lepelaar in het wapen. U ziet een fraaie voorgevel met links de opkamer. Onder de opkamer was een melkkelder voor de kaasbereiding. Twee gevelstenen, een met lepelaar, de ander met het jaartal 1683 en andere ornamenten sieren de gevel. In de opkamer is een betegelde wand en op het houtwerk geschilderde voorstellingen van engeltjes en ploegende boeren.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle activiteiten en evenementen.
